GERÇƏK- doğru, həqiqət, var olan...

Gerçək - Doğru, həqiqət, var olan deməkdir. Çerçək sözü fəlsəfi bir anlam olub düşüncədə və düşünülmüş olanın xaricində də var olan, mövcud olandır. 

Tanrıdan, Allahdan başqa hər şey yalandır- deyimini xatırladır. İngilis, Alban, Bosna, Bolqar, Qalisiya, Norveç, Rumın, İsland, İspan, Xorvat və s. dillərdə “REAL”, “R” və “L” tanrıya aid olan hərflərdir. Məsələn, “R”- “RA”, “L” –“AL “, Latın d. “Verum”, İtalyan d. “vero” adlanan sözlərdə həm bərəkətli, münbit, məhsuldar sözləri mənalarında işlədilən “verimli” sözü gizlidir ki, bu xüsusiyyətlər Kibela, İnanna kimi tanrıçalara aid idi, həm də “Verum”, “vero” sözünün bir “inam/inanc” mənası da var. Slavyan dillərinin əksəriyyətində isə qadın cinsində işlədilərək elə “inam/inanc” deməkdir. Məsələn: qədim Slavyan d. věra, Bolqar d. вя́ра, Polyak d. wiara, Çex d. víra, Alman d. Wâr, Latın d. vērus, qədim İrland d. fír (bizdə də “v” səsinin, “f” kimi tələffüz edilməsi var) həqiqət, həqiqi deməkdir. Dilimizdə olan “Var” sözü isə kainatda və düşüncələrimizdə olan və ya mövcud olan deməkdir. Yəni bu sözdə də “Verum”, “vero” sözünün kökündə olan “həqiqət, həqiqi” sözünün mənası aydın görünür. Çünki “var” sözü, “yox” sözünün əksidir və varlığı mövcudluğu ilə həqiqəti təsdiq edir. Gerai - Litva dilində yaxşı, gözəl deməkdir.
Gerai – “Gr” sözündən törəyib. Göktürk türkcəsində; Körkem: 1- Görkəm, ehtişam, 2- Xoş, gözəl, lətif,
Körklüğ: Gözəl, alımlı deyə ifadələr var. Gars isə Latışca uca deməkdir ki, bu xüsusiyyətlər tanrıya məxsus sifətlərdir. Göktürk Türkcəsində; Kür: 1- Gür, sıx, bol, bolluq 2- Canlı, diri, sağlam, sarsılmaz 3- Gürləyən, kükrəyən, 4- Öz, maya, özünü itirməməzlik 5- Düzən, düzənlilik 6- Çarə, çözüm, dava mənalar ifadə edir və bu gün də həmin mənalarda dilimizdə işlədilir. Göktürkcə; Kürçe sözünün mənası: “Əsas, əsil, maya, öz” deməkdir. “Gerçək insanı özgür qılar” (Hz. İsa).
("Zaman, gerçəyi, yalan və həsəddən qurtarırkən" tablosu. Francois Lemoyne-1737) “Hor sivilizasiyası və onun günümüzdə izləri” kitabından.

F. Rüstəmova,
 araşdırmaçı, AJB-n üzvü